De Grote Uitdaging
Patricia Galarza Zurita is een van de vier leden van “Humor y Vida”, de theatergroep die al sinds 2007 in alle uithoeken van Ecuador theater brengt waar dat zelden gebeurt. Behalve eigen voorstellingen hebben ze ook een tiental educatieve theaterstukken over maatschappelijke  vraagstukken. Zij organiseren jaarlijks in het grensgebied met Columbia een reizend theaterfestival “Opstand in het Midden van de Wereld – voor een Vredescultuur”, waaraan een honderdtal artiesten uit binnen- en buitenland hebben deelgenomen. Toen ze plotseling de beschikking kregen over een schip, hadden ze meteen ook het eigen theater waarvan ze altijd al droomden. Ze kregen tegelijk een geweldige reeks verantwoordelijkheden waarvan de burokratie niet de minste is. Patricia  vertelt  haar ervaringen, in de podcast “Nomada” # 05 met Andres Duenas uit 2023.

Welnu, de grote uitdaging die we altijd voor ogen hadden, is met ons Cultureel Centrum iets blijvends te creëren. Ik denk dat dit een wezenlijk deel is van het werken in een kleine dorpsgemeenschap. Vanaf het begin waren we erop uit de mensen erbij te betrekken en het gevoel te geven deel van de droom te zijn. Want er kan wel een schip op het strand gezet worden maar je wilt niet dat ze het gevoel krijgen van pats boem, daar staat ie, want het bestaan van het schip en de mogelijkheid om het te transformeren in een cultureel centrum hangt af van de mensen zelf, de hoofdrolspelers.

De aankomst van het schip was een geweldige klapper, uit het hele land kwam de pers aanzetten om te vertellen hoe het schip uit het water getrokken werd. Het hele dorp was vol verwachting over wat er met het schip zou gebeuren. Nou, dat ding is uit het water, en dan? Dus was het nu onze beurt om aan het moeilijke deel te beginnen, namelijk het proces om het schip in het dorp te integreren en een nieuw verhaal te schrijven.

Nou, de waarheid is dat het keihard werken was dat ook nooit meer zou ophouden. Het eerste wat we zeiden was: laten we theater maken met jongeren. En zo werd ons eerste project een artistiek laboratorium met jongeren uit San Mateo en Santa Marianita. Heel 2022 zijn we bezig geweest met het repeteren en ze enige toneelvaardigheden bij te brengen. Ze moesten zelf vertellen waarover ze wilden praten als ze de mogelijkheid hadden om zich helemaal vrijelijk te uiten, welk maatschappelijk onderwerp ze dan het liefst zagen. Dat was heel interessant, omdat ze het over roddels wilden hebben, omdat ze het gevoel hadden soms behoorlijk gestigmatiseerd te worden, dat ze lui zijn, niets voor elkaar krijgen en hun tijd verknoeien. En dat dat helemaal niet waar is. Om die reden heette het stuk dan ook “Gebabbel” en het was prachtig om te zien hoe dat proces zich ontwikkelde en uiteindelijk op het podium kwam. Voor de jongeren was het een hele ervaring, want als theater iets heeft, is het wel samen oefenen, het podium delen en je kameraad te helpen waar niemand uitblinkt of opvalt. We gaven de voorstelling in San Mateo, Manta en Santa Marianita.

Tegelijk zijn we nog een project gestart, een soort cultuurtoerisme, omdat, zo zeiden we tegen elkaar, dat enorme potentie heeft. Toen we met het schip begonnen, toen dat hier in San Mateo aankwam, wisten we dat de mensen grote verwachtingen hadden, maar we wisten nog niet met welk concept we dit konden waarmaken. We zeiden: goed, we gaan het als museum inrichten, zodat mensen de geschiedenis kennen van een halve eeuw vissersboot en van dertig jaar theaterschip. En natuurlijk van ons eigen verhaal als ‘Humor y Vida’..

Eerst hadden we een entrée van één dollar, toen twee dollar, we wisten niet eens welke prijs te hanteren. We moesten overal met nul beginnen dus zeiden we tegen elkaar: oké, laten we rondleidingen geven in het schip, en zo begonnen we. En er kwam al snel een punt waarop we met z’n vieren alsmaar bezig waren met rondleiden, rondleiden en nog eens rondleiden en dat de mensen maar bleven komen, en dat dat behoorlijk vermoeiend was. Dat gaf ons het idee om mensen uit het dorp die daartoe in staat zijn als gids op te leiden om ook op die manier de bewoners erbij te betrekken. We zouden de inkomsten delen en het werk zou niet alleen op onze schouders rusten. Zo gaven we ze de kans om zelf inkomsten te genereren, waar ten slotte iedereen op zoek naar is, maar ook de kans om zich met het schip en de ruimte vertrouwd te maken. Een stuk of vijftien hebben we er opgeleid, waarvan er op dit moment nog twee zijn overgebleven. Die zijn zeer actief, maar later zullen we een nieuw proces beginnen om weer nieuwe gidsen op te leiden.

En toen begonnen we met een cursus handwerk voor vrouwen, omdat ook bij hen allerlei verwachtingen leefden. Dat werd eigenlijk een behoorlijk serieus sociaal project want we hebben ze rechtstreeks vragen gesteld als Welke activiteiten verwacht je in het cultureel centrum ? Als je mocht dromen, welke dromen zou je dan het liefst verwezenlijkt zien? Wat zou jij met de ruimte willen doen? En zo vertelden de vrouwen ons dat we het liefst handwerk leren, want dat kunnen we aan toeristen verkopen en zelf wat inkomsten bijverdienen, omdat wij vrouwen helemaal afhankelijk zijn van onze mannen, die van oudsher vissers zijn. Dus zeiden wij tegen elkaar dat we aan die actielijn moesten werken. Ook lieten wij ze aan verschillende activiteiten een cijfer geven, waarbij elk een score kreeg. De hoogste score ging naar het maken van handwerk. Andere punten waren activiteiten zoals theaterworkshops voor kinderen en jongeren of workshops muziek en gastronomie.

Nou, we begonnen dus met workshops handwerken. Een spectaculair aantal van veertig vrouwen schreef zich in. Natuurlijk zijn wij geen vaklui en deden het samen met vrouwen die wel die vaardigheden hadden, maar nooit de kans hadden gekregen om deze aan andere vrouwen te leren. Zo creëerden we ruimte voor een uitwisseling van deze vaardigheden. Ze leerden ambachten als het maken van armbanden, halskettingen, oorbellen en ornamenten van koud porselein. Ze leerden ook weven met panama-palm, omdat dat hier de traditie is in Manabi. Ze verkenden verschillende technieken en we sloten dat alles af met een geweldige ambachtelijke, artistieke beurs. Wij hopen dat nog vaker te organiseren.

Maar we moesten ook met kinderen werken, omdat die bevolkingsgroep grote prioriteit heeft. Gelukkig had het Ministerie van Cultuur net een nieuwe subsidieronde lopen onder de naam “Theater van de Buurt”, dat ons de kans gaf een artistiek laboratorium te starten met meisjes en jongens van 7 tot 12 jaar uit San Mateo en Santa Marianita. Er zaten veel Venezolaanse kinderen tussen, jonge migranten, waarmee we sowieso veel zouden werken. Dus gaven we workshops theater, poppenspel en masker ontwerp. We maakten met hen ook een toneelstuk dat we “Palo Verde”, noemden, dat zoiets als “Groenhout” betekent, de naam die San Mateo vroeger had.

Door de dorpsgemeenschap beter te leren kennen, hebben we ook veel geleerd over zijn erfgoed en culturele identiteit. Een etnografische studie van de omgeving bracht ons dichter bij de mythen, legenden en tradities die in het gebied leven, vooral als het gaat over die hele voorouderlijke geschiedenis van de ambachtelijke visserij en de traditie van het knopen van visnetten. Het doel van ons project “Opnieuw Netten Knopen” was om de oude techniek van het netknopen te leren kennen en de kennis daarvan over te dragen aan de vrouwen, zodat die niet verloren gaat. De redding en herwaardering van deze techniek betekende gelijk een blijk van erkenning van de oudere vissers. Kortom, het hele circus geeft ons geen moment rust…